Mięśniaki macicy
Mięśniaki macicy leczymy wewnątrznaczyniowo wspólnie z III Kliniką Ginekologii, UM w Lublinie
Kierownik Kliniki: Prof. zw. dr hab. Tomasz Paszkowski
Procedura jest refundowana ze środków NFZ. Pacjentki nie ponoszą żadnych kosztów.
1. Czym są mięśniaki macicy?
2. Jaka jest częstość występowania mięśniaków?
3. Jakie mogą być objawy?
4. Jak diagnozowane są mięśniaki macicy?
5. Jakie są sposoby leczenia?
6. Embolizacja - jak my to robimy?
7. Jak przebiega kwalifikacja do zabiegu i jego rejestracja?
1. Czym są mięśniaki macicy?
Mięśniaki macicy są najczęstszym nowotworem narządów płciowych kobiety. Są zmianami łagodnymi, które rozwijają się w ścianie mięśniowej macicy. Mięśniaki w zależności od wielkość i umiejscowienia mogą być bezobjawowe lub powodować : wzmożone krwawienia, bóle w podbrzuszu i objawy wynikające z ucisku na sąsiadujące narządy (wzdęcia, obrzęk, częste oddawanie moczu). Mięśniaki mogą być również przyczyną niepłodności. Mogą być zlokalizowane w różnych częściach macicy. Najczęściej mamy do czynienia z więcej niż jedną zmianą. Wyróżniamy trzy podstawowe typy mięśniaków.
Mięśniak śródścienny rozwijaja się wewnątrz mięśniowej ściany macicy, powodując powiększenie wielkości samej macicy. Są to najczęściej spotykane mięśniaki. Śródścienne zmiany mogą powodować silne krwawienia miesięczne i objawy wynikające z ucisku na sąsiednie narządy.
Mięśniak podsurowicówkowy rozwija się pod zewnętrzną błoną macicy. Zazwyczaj nie wpływa na menstruacje, ale może powodować ból podbrzusza i pleców jak również uciskać na sąsiadujące narządy (może prowadzić do zaparć, częstego oddawania moczu lub jego zastoju). Mięśniaki podsurowicowkowe mogą być uszypułowane, co stanowi przeciwwskazanie do wykonania zabiegu embolizacji.
Mięśniak podśluzówkowy rozwija się pod błoną śluzową macicy i wpukla do światła jamy macicy. Mięśniaki o tej lokalizacji występują najrzadziej. Mogą powodować ciężkie, przedłużające się krwawienia.
W bardzo rzadkich przypadkach mięśniaki mogą przejść transformację w nowotwór złośliwy, szacuję się że może to dotyczyć około 2 przypadków na 1000 i najczęściej zdarza się to w 6-7 dekadzie życia kobiety.
2. Jaka jest częstość występowania mięśniaków?
Mięśniaki stwierdza się u 20 do 40 % kobiet powyżej 35 roku. Afroamerykanki są w grupie wyższego ryzyka, ponad 50 % kobiet powyżej 35 roku posiada mięśniaki macicy.
Dokładna przyczyna powstawania mięśniaków nie jest do końca wyjaśniona.
Badania wskazują na możliwość istnienia genetycznych predyspozycji, jak również stymulacji hormonalnej. To wyjaśniałoby dlaczego niektóre grupy etniczne lub członkinie rodzin, są bardziej narażone niż inne, na rozwój mięśniaków. Czynnikiem podwyższonego ryzyka jest otyłość. Ciąża i urodzenie dziecka zmniejsza ryzyko wystąpienia mięśniaków.
3. Jakie mogą być objawy?
U większości pacjentek (70%) mięśniaki nie dają objawów – jedynie około 20% pacjentek wymaga leczenia. W zależności od lokalizacji, wielkości i ilości mięśniaków, kobiety mogą odczuwać niektóre z poniższych dolegliwości:
- obfite, przedłużające się miesiączki, krwawienia ze skrzepami, krwawienia między miesięczne
- ból lub ucisk w podbrzuszu
- ból pleców lub kończyn dolnych, wynikający z ucisku na nerwy
- ból podczas stosunków płciowych
- uczucie parcia na mocz, nietrzymanie moczu, problemy z mikcją
- zaparcia, wzdęcia, wynikające z ucisku na jelita
- nienaturalnie powiększony brzuch
4. Jak diagnozowane są mięśniaki macicy?
Kiedy kobieta zgłasza jeden lub więcej objawów mogących sugerować obecność mięśniaków macicy, ginekolog przeprowadza badanie fizykalne. Aby potwierdzić obecność mięśniaków, ich lokalizację, oraz wielkość wykonywane jest badanie USG. Diagnostykę można poszerzyć o badanie rezonansu magnetycznego, umożliwiające dokładną ocenę anatomii i morfologii zmiany, jak również warunków anatomicznych miednicy.
5. Jakie są sposoby leczenia?
Wybór najlepszej formy leczenia zależy od morfologii mięśniaków, dolegliwości, ich wpływu na jakość życia, jak również chęci zachowania płodności.
Terapia hormonalna
W chwili obecnej ograniczona do leczenie objawów mięśniaków –obfitego krwawienia miesięcznego. Niektóre leki –tzw. selektywne modulatory receptora estrogenowego -wywołują czasowe zmniejszenie wymiarów mięśniaków i są zwykle wykorzystywane przed planowanym zabiegiem usunięcia mięśniaków.
Miomektomia
Operacja polegająca na selektywnym usunięciu mięśniaka/mięśniaków , z pozostawieniem reszty macicy. Zabieg zwykle wykonywany u kobietom, które planują jeszcze posiadanie dzieci.
Przykładowe zabiegi usunięcia mięśniaków macicy metodą otwartej operacji i laparoskopową.
Amputacja nadszyjkowa trzonu macicy
Zabieg polegający na usunięciu chorej części macicy z pozostawieniem szyjki macicy oraz jajników. Zabieg dobrze tolerowany przez pacjentki, charakteryzujący się małym odsetkiem powikłań. Ze względu na pozostawienie jajników zabieg ten nie wywołuję objawów menopauzy.
Histerektomia
Jest to operacja polegająca na usunięciu całej macicy. Zapewnia definitywne wyleczenie. Wykonanie tego zabiegu wiąże się zawsze z zaprzestaniem miesiączkowania, a w przypadku równoczesnego usunięcia jajników powstaje stan chirurgicznie wywołanej menopauzy.
Leczenie za pomocą wiązki ultradźwięków o wysokiej intensywności (HIFU)
Nieinwazyjna metoda leczenia, która wykorzystuje wiązkę ultradźwięków o wysokiej intensywności do selektywnego niszczenia mięśniaka pod kontrolą rezonansu magnetycznego (MR), który pozwala dokładnie określić lokalizację zmiany. Energia ultradźwięków używana podczas zabiegu przechodzi przez skóre, mięsnie i inne tkanki, skupiając się w wybranym przez lekarza miejscu. Dochodzi do podwyższenia temperatury w danym miejscu i zniszczenia mięśniaka. Kontrolne badanie MR zaraz po zabiegu pozwala ocenić skuteczność leczenia.
Embolizacja mięśniaków macicy
Zabieg polega na podaniu przez cewnik wprowadzony do tętnic macicznych materiału embolizacyjnego w postaci mikrocząstek, które zamykają patologiczne naczynia mięśniaków. Dochodzi do niedokrwienia i zmian degeneracyjnych w obrębie mięśniaków, co skutkuje ich zmniejszeniem. Prawidłowy mięsień macicy (myometrium) jest bezpieczny, dzięki bogatej sieci naczyń krążenia obocznego.
6. Embolizacja - jak my to robimy?
Zabieg wykonywany jest przez lekarza - radiologa zabiegowego. Pacjentka, dzień przez zabiegiem, przyjmowana jest do szpitala SPSK4 w Lublinie, do III Kliniki Ginekologii.
Jeżeli nie posiada aktualnego badania rezonansu magnetycznego, to wykonamy je, aby dokładnie zobrazować mięśniaki. Badanie MR jest niezbędne do kwalifikacji i leczenia.
Od rana w dniu zabiegu pacjentka pozostaje na czczo. Przyjęcie stałych leków należy uzgodnić z lekarzem prowadzącym.
Zabieg rozpoczyna się od wykonania angiografii (badanie obrazowe naczyń). Wymaga to wprowadzenia cewnika w pachwinie do tętnicy udowej co wymaga miejscowego znieczulenia. Badanie potwierdza obecność mięśniaka i dokładnie pokazuje jego patologiczne unaczynienie.
Przykładowa animacja przedstawiająca zabieg embolizacji.
Następnie cewnik zostaje wybiórczo wprowadzony kolejno do obu tętnic macicznych. Przez cewnik podawany jest materiał embolizacyjny do naczyń zaopatrujących mięśniak w celu ich zamknięcia. Cały zabieg przy dogodnych warunkach anatomicznych zajmuje około 60 minut.
W przypadku wąskich lub krętych naczyń, niezbędne jest użycie mikrocewnika, co może wydłużyć czas zabiegu.
Po usunięciu cewnika miejsce wkłucia w pachwinie wymaga ucisku ręcznego przez około 10 minut i założenia opatrunku uciskowego, żeby zapobiec krwawieniu z miejsca wkłucia. Po zabiegu pacjentka wraca na oddział Ginekologii w pozycji leżącej i pozostaje w niej w łóżku na oddziale do rana następnego dnia.
Naturalną reakcją organizmu po zabiegu, jest ból w podbrzuszu o różnym nasileniu. Ból jest uśmierzany lekami przeciwbólowymi.
Większość pacjentek wraca do domu już następnego dnia po zabiegu. Jeżeli uznamy, że potrzebna jest dalsza kontrola, ten czas może się wydłużyć.
Po zabiegu zalecany jest 7-10 dniowy odpoczynek w domu. Przez pierwszy miesiąc należy unikać ciężkiego wysiłku fizycznego.
Po trzech miesiącach wykonywane jest kontrolne badanie MR. W tym celu prosimy kontaktować się z naszym sekretariatem w celu umówienia badania (81 72 44 158/149). Niezbędne jest skierowanie na badanie MR.
Przypadek: Pacjentka lat 31. Zgłaszane objawy: obfite, przedłużające się i bolesne miesiączki, uczucie parcia na mocz. Po zabiegu: objawy ustąpiły, wielkość mięśniaka w kontrolnym badaniu po 3 miesiącach zmniejszyła się o 60%.
Wyniki badania MR przed embolizacją i 3 miesiące po zabiegu.
7. Jak przebiega kwalifikacja do zabiegu i jego rejestracja?
Kwalifikację do zabiegu przeprowadzają wspólnie: ginekolog i radiolog.
Pacjentki pragnące zgłosić się na wizytę diagnostyczną do ewentualnej embolizacji mięśniaków macicy powinny ustalić termin wizyty w III Klinice Ginekologii SPSK 4 w Lublinie telefonicznie w dni powszednie w godzinach 9.00-10.30 pod numerem telefonu: 81 72 44 848.
W czasie jednodniowej wizyty diagnostycznej zostaną przeprowadzone: rozmowa z pacjentką, badanie fizykalne, badanie usg. Wskazane jest by pacjentki przywiozły ze sobą aktualne badania: rozmaz cytoonkologiczny (w systemie Betheseda 2001), badanie bakteriologiczne pochwy (ew. antybiogram), morfologię krwi, poziom hormonów płciowych w surowicy krwi (estradiol, FSH, LH,), wynik biopsji błony śluzowej macicy.
W przypadku, gdy wynik badania bakteriologicznego pochwy jest dodatni, należy zgłosić się do „swojego” ginekologa w miejscu zamieszkania, celem przeleczenia przed zabiegiem embolizacji.
Pacjentka powinna posiadać ze sobą ewentualną dokumentacje medyczną dotyczącą innych obciążeń chorobowych.
Przy pozytywnie zakończonej pierwszej części kwalifikacji ze strony ginekologicznej, kolejnym krokiem jest ustalenie terminu badania rezonansu magnetycznego (najczęściej odbywa się ono tego samego dnia co zabieg lub dzień wcześniej) i samego zabiegu.
Po badaniu rezonansu magnetycznego, radiolog zabiegowy przeprowadza rozmowę z pacjentką, ocenia wynik badania rezonansu magnetycznego i podejmuje decyzje, co do możliwości przeprowadzenia zabiegu embolizacji mięśniaków macicy.
W ustalonym dniu hospitalizacji pacjentka powinna zgłosić się na Izbę Przyjęć Ginekologiczno-Położniczą SPSK 4 w Lublinie (adres jw.) z aktualnym ubezpieczeniem oraz skierowaniem do szpitala (III Katedra i Klinika Ginekologii SPSK 4 W Lublinie; Ul. Jaczewskiego- wystawionym przez ginekologa lub lekarza rodzinnego).