Nieoperacyjne nowotwory wątroby

Nieoperacyjne guzy wątroby leczymy wewnątrznaczyniowo wspólnie z Klinika Pneumonologii, Onkologii i Alergologii, UM w Lublinie

1. Co to jest nieoperacyjny nowotwór wątroby ?
2. Jak powstają?
3. Jak często występują?
4. Jakie dają objawy?
5. Jak można je diagnozować?
6. Jak można je leczyć?
7. Leczenie wewnątrznaczyniowe – jak my to robimy?

1. Co to jest nieoperacyjny nowotwór wątroby ?

Nieoperacyjny nowotwór wątroby jest to taka zmiana rozrostowa tkanki wątroby, która nie kwalifikuje się do operacji i całkowitego wycięcia. Powodem może być wielkość i rozległość zmiany, obecność przerzutów lub niedogodne umiejscowienie zmiany np.: guz otaczający dużą żyłę lub tętnicę.

2. Jak powstają?

Zmiany rozrostowe wątroby, tak jak wszystkie inne nowotwory, powstają poprzez uszkodzenie mechanizmów obumierania komórek oraz ich podziału. W komórce wątroby, poprzez zmiany w materiale genetycznym (mutacje genowe) dochodzi do ciągłych podziałów i rozmnażania się komórek. Powoduje to wypieranie i zastępowanie zdrowej tkanki wątroby masą guza i komórkami nie spełniającymi żadnej funkcji zdrowych komórek wątroby. Przez to wątroba, wypełniona przez guz, przestaje spełniać swoje bardzo ważne dla życia człowieka zadania. Szybkie podziały i wzrost komórek doprowadzają do powstawania sieci nowych, patologicznych naczyń, które zaopatrują masę guza. Proces ten nosi nazwę angiogenezy.

Gdy dojdzie do zajęcia naczynia limfatycznego lub krwionośnego przez guz, komórki nowotworowe przedostają się z prądem krwi do innego organu i tak powstają przerzuty guza do węzłów chłonnych lub innego organu. Następuje tam taki sam rozrost tkanki nowotworowej jak w guzie pierwotnym. Wątroba jest narządem do którego często dają przerzuty nowotwory z: jelit, żołądka, trzustki, piersi, przełyku oraz płuc.

3. Jak często występują?

Najczęstszymi złośliwymi nowotworami wątroby są guzy przerzutowe. Na świecie co, roku rozpoznawanych jest ok. 200 000 nowych zachorowań na raka jelita grubego z przerzutami w wątrobie. Pierwotne nowotwory wątroby występują około 30 razy rzadziej niż zmiany przerzutowe. Najczęstszą postacią pierwotnego nowotworu wątroby jest rak wątrobowokomórkowy (Hepatocellular carcinoma HCC ), który stanowi około 90% guzów. Pod względem częstości zachorowań na świecie, pierwotny rak wątroby znajduje się na piątym miejscu wśród ogólnej liczby nowotworów. Dominującymi czynnikami ryzyka nowotworu są: wirusowe zapalenia wątroby typu B i C, marskość wątroby, uszkodzenie alkoholowe, choroby metaboliczne wątroby. Trzykrotnie częściej występuje u mężczyzn. Szacuje się, iż w Polsce istnieje od 1500 do 6000 nowych rozpoznań rocznie.

Jedynie około 10-20% chorych przy rozpoznaniu kwalifikuje się do operacyjnego usunięcia zmiany.

4. Jakie dają objawy?

Do ogólnych objawów choroby nowotworowej zaliczamy: złe samopoczucie, gorączka, niespodziewany spadek masy ciała. Typowe objawy dla zajęcia wątroby występują z reguły w zaawansowanym etapie choroby. Są to: ból brzucha po jedzeniu, płyn w jamie brzusznej, żółtaczka (zażółcenie skóry i gałek ocznych), żylaki przełyku.

5. Jak można je diagnozować?

W badaniu fizykalnym ( przy rutynowej wizycie u doktora) można stwierdzić powiększoną wątrobę oraz bolesność uciskową. Podstawowymi metodami diagnostycznymi przy rozpoznaniu są: badanie ultrasonograficzne (USG) oraz dokładniejsze, badanie tomografii komputerowej (TK) lub rezonansu magnetycznego (MRI) jamy brzusznej. Ostateczną diagnozę można ustalić poprzez pobranie próbki tkanki do mikroskopowego badania histopatologicznego w badaniu biopsji igłowej.

6. Jak można je leczyć?

Najlepszą metodą leczenia jest całkowite usunięcie guza, jednak jedynie 15-30% chorych z nowotworami wątroby kwalifikuje się do operacji. Pozostałe metody leczenia to ogólna chemioterapia oraz leczenie miejscowe metodą chemoembolizacji naczyń krwionośnych guza; przezskórnej i śródoperacyjnej termoablacji.

7. Leczenie wewnątrznaczyniowe – jak my to robimy?

Cel zabiegu

W czasie procedury, do tętnicy odżywiającej guz zostają podane drobne cząstki (200-300µm), nasączone chemioterapeutykiem (środkiem cytostatycznym, potocznie zwaną „chemią”). Mikrocząstki mają za zadanie zamknąć naczynia krwionośne doprowadzające krew do guza i uwolnić chemioterapeutyk w skoncentrowanej dawce do ok. 7 dni po zabiegu. Celem terapii jest uzyskanie jak największego stężenia leku w guzie, bez działania ogólnego na organizm oraz pozbawienie guza substancji odżywczych i tlenu z krwi. Procedura ta jest nową, bezpieczną, miejscową i małoinwazyjną formą leczenia nieoperacyjnych guzów wątroby.

Procedura

Dzień przed zabiegiem wykonywane jest badanie Rezonansu Magnetycznego, w celu dokładnego zobrazowania zmiany w wątrobie. Przed zabiegiem zostaną podane płyny drogą dożylną oraz jedna dawka antybiotyku.

Zabieg chemoembolizacji wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. W tym celu skóra w pachwinie, nad tętnicą udową zostaje znieczulona poprzez podskórne podanie leku znieczulającego.

Poprzez wkłucie do tętnicy udowej wprowadzany jest prowadnik i cewnik (cienka rurka o średnicy ok. 2mm) przez który podawany jest środek cieniujący (kontrast) do aorty i wykonywana jest seria zdjęć rentgenowskich uwidaczniających tętnice. W tym czasie może się pojawić odczucie ciepła rozchodzącego się po ciele i parcie na mocz, które ustąpią po chwili. Następnie, cewnik umieszczany jest w tętnicy zaopatrującej guz i przez niego podawany jest środek embolizacyjny (mikrocząstki nasączone chemioterapeutykiem) do czasu, aż napływ do guza zostanie zatrzymany. Cały zabieg zajmuje 1.5-3 h. Po zakończeniu, cewnik jest usuwany, po czym miejsce wkłucia w pachwinie jest uciskane do czasu, aż przestanie krwawić (ok.10 min). Zakładany jest również opatrunek uciskowy. Żeby zapobiec krwawieniu z miejsca wkłucia w pachwinie, ważne jest aby leżeć płasko na łóżku, nie zginając nakłutej nogi. Nie należy wstawać, siadać ani w żaden inny sposób zginać nakłuwanej nogi minimum 6h po zabiegu. Po 2-3h od zabiegu opatrunek uciskowy zostanie zdjęty. Do częstych objawów po chemoembolizacji należą: ból jamy brzusznej, nudności, wymioty, gorączka. Jeżeli będzie taka potrzeba, będą podawane leki przeciwbólowe, przeciwwymiotne oraz przeciwgorączkowe. Większość pacjentów wraca do domu już następnego dnia po zabiegu. W zależności od samopoczucia czas pobytu w szpitalu może zostać wydłużony.

W okresie od sześciu do dziesięciu tygodni wykonywane jest kontrolne badanie MRI, aby ocenić skuteczność zabiegu. Ze względu na charakter choroby oraz w zależności od ilości naczyń zaopatrujących guz, a także wyniku zabiegu możliwe jest rozpatrzenie kolejnego etapu leczenia. Jeżeli w badaniu kontrolnym nadal widoczne jest unaczynienie tętnicze zaopatrujące guz lub zmiana nadal rośnie, najprawdopodobniej należy wykonać kolejną chemoembolizację. Jeżeli badania wykażą, że zmiana nie reaguje na chemoembolizację, dalsze zabiegi nie będą wskazane. W tym wypadku należy rozważyć alternatywne metody leczenia.